next up previous
Next: Zagadnienie odwrotne analizy spektralnej. Up: Zagadnienie odwrotne problemu spektralnego Previous: Różniczkowe operatory w ramach

Problem spektralny dla operatora
Sturma'a-Liouville'a na całej osi.

Rozważmy jednowymiarowy operator Sturm'a-Liouville'a

$\displaystyle L:=-\frac{{\mathrm{d}}^{2}}{\mathrm{d}x^{2}}+ u(x)$ (14.30)

na całej osi $ x \in \mathbb{R}$, gdzie funkcja $ u \in \mathcal{S}
(\mathbb{R};\mathbb{R})$ jest rzeczywista, gładka i dążąca do zera przy $ \vert x\vert \to \infty$ wystarczająco szybko. Problem spektralny stawimy w przestrzeni $ L_{2}(\mathbb{R};C)$

$\displaystyle Lf=\lambda f, \quad f \in L_{2}(\mathbb{R};C)$ (14.31)

z parametrem spektralnym $ \lambda \in C$. Załóżmy także, że potencjał $ u \in(\mathbb{R};\mathbb{R})$ spełnia warunek

$\displaystyle \int_{\mathbb{R}}\vert u(x)\vert\big( 1+\vert x\vert \big) \mathrm{d}x < \infty$ (14.32)

Dziedziną operatora $ L$ będzie przestrzeń Sobolewa

$\displaystyle Dom(L)=W_{2}^{1}(\mathbb{R};C) \cap \big\{ f \in
 L_{2}(\mathbb{R};C): \, Lf \in L_{2}(\mathbb{R};C) \big\}$ (14.33)

Podobnie jak wyżej sprawdzamy, że operator $ L: \,
L_{2}(\mathbb{R},C) \rightarrow L_{2}(\mathbb{R},C)$ jest hermitowy i samosprzężony, tj. $ L^{*}=L$. To znaczy, że widmo $ Spec(L)$ jest rzeczywiste.
Zbadamy teraz własności widma $ Spec L:=\sigma(L)$, stosując metodę funkcjij Green'a. W tym celu zapiszmy nasze równanie (14.31) na widmo $ \sigma(L)$ przy $ \lambda={\mu}^{2} \in \mathbb{R}$ w takiej postaci:

$\displaystyle - \frac{{\mathrm{d}}^{2}\varphi}{\mathrm{d}x^{2}}- \mu^2 \varphi =-u(x)\varphi$ (14.34)

gdzie $ \varphi \in B(\mathbb{R};C)$ jest ograniczona na osi $ \mathbb{R}$, i spełnia takie warunki brzegowe przy $ x \to
-\infty$:

$\displaystyle {\varphi \big\vert}_{x \to -\infty} \Rightarrow \exp(-i\mu x), \quad
 {\varphi' \big\vert}_{x \to -\infty} \Rightarrow -i \mu \exp(-i\mu x,)$ (14.35)

Niech $ G(x,y;\mu)$ jest funkcją Green'a dla (14.34)-(14.35). Wtedy dla
rozwiązania $ \varphi \in B(\mathbb{R};C)$ mamy wyrażenie

$\displaystyle \varphi(x;\mu)=e^{-i\mu x}-\int_{\mathbb{R}}G(x,y;\mu)u(y)
 \varphi(y;\mu) \mathrm{d}y$ (14.36)

gdzie z definicji $ G\in B(\mathbb{R};C)$ oraz

$\displaystyle \Big( - \frac{{\mathrm{d}}^2}{\mathrm{d}x^2} - \mu^2
 \Big)G(x,y;\mu)=\delta(x-y)$ (14.37)

dla $ x,y \in \mathbb{R}$. Z warunków brzegowych (14.35) otrzymujemy dodatkowo, że

$\displaystyle \lim_{y \to - \infty}G(x,y;\mu)=0.$ (14.38)

Wszystkie powyżej dane dają jednoznaczne rozwiązanie dla równania (14.37)

$\displaystyle G(x,y;\mu)= \left\{
 \begin{array}{ll}
 \frac{\sin\mu(y-x)}{\mu}, & x>y\\  
 0, & x<y.
 \end{array}
 \right.$ (14.39)

Tak więc znajdujemy z (14.36) i (14.39), że

$\displaystyle \varphi(x; \mu)=\exp(-i \mu x) - \int_{-\infty}^{x}\frac{\sin
 \mu(y-x)u(y)\varphi(y;\mu)}{\mu} \mathrm{d}y.$ (14.40)

W sposób całkiem analogiczny znajdujemy, że równanie

$\displaystyle -\frac{\mathrm{d}^2 \psi}{\mathrm{d}x^2}- \mu^2\psi= - u(x)\psi$ (14.41)

gdzie $ \psi \in B(\mathbb{R};C), \, \mu^2 \in \mathbb{R}$, oraz

$\displaystyle {\psi \big\vert}_{x \to +\infty} \Rightarrow \exp(-i\mu x), \quad
 {\psi' \big\vert}_{x \to +\infty} \Rightarrow -i \mu \exp(-i\mu x,)$ (14.42)

ma takie rozwiązanie:

$\displaystyle \psi(x; \mu)=\exp(-i \mu x) - \int_{x}^{\infty}\frac{\sin
 \mu(y-x)u(y)\varphi(y;\mu)}{\mu} \mathrm{d}y.$ (14.43)

Wyrażenie (14.43) spełnia oczywiście warunki brzegowe (14.42).

Zauważmy teraz, że pary funkcji $ \psi(x;\mu)$ i $ \bar{\psi}(x;\mu)$ oraz $ \varphi(x;\mu)$ i $ \bar{\varphi}(x;\mu)$ są liniowo niezależnymi bazami rozwiązań równania (14.31). To znaczy, że istnieje liniowa zależność

$\displaystyle \varphi(x;\mu)=a(\mu)\psi(x; \mu)+b(\mu)\bar{\psi}(x; \mu),$ (14.44)

gdzi $ a(\mu),b(\mu)$ są (niezależne od $ x \in \mathbb{R}$) funkcjami zależnymi od $ \mu \in \mathbb{R}$. Ponieważ wyznacznik Wrońskiego $ w(\varphi,\bar{\varphi})=w(\psi,\bar{\psi})=2i \mu
=const$, z (14.44) wyprowadzamy, że

$\displaystyle {\vert a(\mu)\vert}^2-{\vert b(\mu)\vert}^2=1,$ (14.45)

Zauważmy teraz ,że funkcja $ a(\mu)=\frac{w(\varphi,\bar{\psi})}{2 i \mu}$ jako funkcja od $ \mu \in C$ jest analityczna w górnej części $ C_{+}$ płaszczyzny zespolonej $ C$. Niech $ \mu_{j} \in i
\mathbb{R}_{+} \subset C_{+}$, $ \, j \in
\mathbb{Z}_{+}$, są pierwiastkami tej funkcji $ a(\mu), \, \mu \in C_{+}$:

$\displaystyle a(\mu_{j})=0, \quad \mu_{j}^{2}=\lambda \in \mathbb{R}_{-}$ (14.46)

Ponieważ $ a(\mu)=\frac{w(\varphi,\bar{\psi})}{2 i \mu}$, z wyrażeń (14.40) i (14.43) przy $ \vert\mu\vert \to
\infty, \, \mu \in C_{+}$, że:

$\displaystyle a(\mu)=1 +O\Big(\frac{1}{\mu}\Big), \quad \vert\mu\vert \to \infty$ (14.47)

To znaczy, że w skończonej części płaszczyzny $ C_{+}$ może być tylko skończona ilość pierwiastków funkcji $ a(\mu)$, a na reszcie płaszczyzny $ C_{+}$ dzięki (14.47) funkcja $ a(\mu)$ jest oddzielona od zera. tak więc, zera $ \mu_{j} \in
C_{+}, \, j \in \mathbb{Z}_{+}$, mogą mieć punkty skupienia tylko w zerze $ \mu=0$, ponieważ wszystkie wartości $ \mu_{j} \in
i\mathbb{R}_{+}, \, j \in \mathbb{Z}_{+}$. Z drugiej strony można pokazać, że dla potencjałów $ u \in \mathcal{S}
(\mathbb{R};\mathbb{R})$ spełniających warunek (14.32) $ \mu=0$ nie może być punktem skupienia dla zer funkcji $ a(\mu), \, \mu \in C_{+}$. Tak więc istnieje tylko $ N \in \mathbb{Z}_{+}$ zer $ \mu_{j} \in i
\mathbb{R}_{+}, \, j=\overline{1,N}$ funkcji $ a(\mu)$, tj.

$\displaystyle a(\mu_{j})=0, \, j=\overline{1,N}, \, \mu_{j} \in i \mathbb{R}_{+}$ (14.48)

które będą dokładnie wartościami własnymi operatora (14.31) w $ L_{2}(\mathbb{R};C)$. Rzeczywiście przy $ \lambda=\mu_{j}^{2}<0$ funkcje $ \varphi(x;\mu_{j})$ i $ \bar{\psi}(x;\mu_{j}), \; j=\overline{1,N}$ są ograniczone przy $ x=\pm \infty$ i dążące dozera wykładniczo, tj. $ \varphi(x;\mu_{j})$ i $ \bar{\psi}(x;\mu_{j}) \in
L_{2}(\mathbb{R};C)$. Oprócz tego, dla $ j=\overline{1,N}$

$\displaystyle \varphi(x;\mu_{j})=b(\mu_{j}) \bar{\psi}(x,\bar{\mu_{j}})$ (14.49)

gdzie oczywiście, na mocy (14.45), $ b(\mu_{j}) \neq 0,
\, j=\overline{1,N}$, oraz

$\displaystyle L \varphi(x;\mu_{j})=-\mu_{j}^{2}\varphi(x;\mu_{j})$ (14.50)

Stosując wyrażenie (14.44) do wzorów (14.40) i (14.43) można znaleźć, że zera $ \mu_{j} \in i
\mathbb{R}_{+}, \, j=\overline{1,N}$ funkcji $ a(\mu)
\, \mu \in C_{+}$, są proste, tj. $ a'(\mu_{j})\neq 0$ dla wszystkich $ j=\overline{1,N}$. Ten fakt można wyprowadzić też wprost z równania (14.34) w postaci

$\displaystyle L \varphi(x;\mu)=\mu^{2}\varphi(x;\mu)$ (14.51)

gdzie $ \mu \in C_{+}$. Różniczkując (14.51) po $ \mu \in C_{+}$ znajdziemy

$\displaystyle (L- \mu^2) \varphi'_{\mu}(x;\mu)=2\mu\varphi(x;\mu)$ (14.52)

Biorąc teraz iloczyn skalarny wyrażenia (14.52) przy $ \mu=\mu_{j}; \, j \in \{\overline{1,N}\}$, z funkcją $ \varphi(x;\mu_{j})$, otrzymujemy:

$\displaystyle \big(\varphi(x,\mu_{j}),(L-\mu^2)\varphi'_{\mu}(x;\mu_{j})\big)=2
 \mu_{j}{\Vert\varphi(x;\mu_{j})\Vert}^{2},$ (14.53)

albo wykorzystując tożsamość

$\displaystyle \big(\varphi(x,\mu_{j}),(L-\mu^2)\varphi'_{\mu}(x;\mu_{j})\big)=\big((L-\mu^2)
\varphi(x,\mu_{j}),\varphi'_{\mu}(x;\mu_{j})\big)=
$

$\displaystyle =2i \mu_{j}b(\mu_{j})a'(\mu_{j}),$ (14.54)

z (14.53) znajdujemy, że

$\displaystyle i b(\mu_{j})a'(\mu_{j})={\Vert\varphi(x;\mu_{j})\Vert}^{2}>0,$ (14.55)

tj. $ a'(\mu_{j})\neq 0$ dla każdego $ j=\overline{1,N}$, ponieważ $ b(\mu_{j}) \neq 0$ dla wszystkich $ j=\overline{1,N}$. Tak więc można sformułować następujące

Twierdzenie 14.4   Widmo $ \sigma(L)$ operatora (14.30) w $ L_{2}(\mathbb{R},C)$ z warunkiem (14.32) jest sumą $ \sigma(L)=\sigma_{p}(L) \cup \sigma_{c}(L)$, gdzie $ \sigma_{p}(L)=\{\mu_{j}^{2} \in \mathbb{R}_{-}: \,
j=\overline{1,N}\}$ jest widmo punktowe, $ \sigma_{c}(L)=\{\lambda
\in \mathbb{R}_{+}\}$ jest widmo ciągłe , dwukrotnie zdegenerowane, ponieważ $ \lambda=\mu^2$, gdzie $ \mu \in \mathbb{R}$

Stosownie $ \sigma_{p}(L)$ twierdzenie było udowodnione wyżej gdy badaliśmy własności funkcji $ a(\mu), \, \mu \in C_{+}$. Ponieważ funkcja $ \varphi(x, \mu), \, \mu \in C$ jest analityczna przy $ \mu \in C_{+}$ i asymptotycznie przy $ x \to \pm \infty$ dla wszystkich $ \mu \in C_{+}\textrm{/} \mathbb{R}$ dąży do zera wystarcająco szybko (wykładniczo), otrzymujemy że $ \varphi(x;\mu) \in
L_{2}(\mathbb{R};C)$ przy $ \mu \in C_{+}begin{tex2html_wrap}\mathbb{R}$. Osobny fakt daje możliwość twierdzić że wszystkich wartości $ \mu \in \mathbb{R}$ należą do widma ciągłego $ \sigma_{c}(L)$, ponieważ odpowiednie uogólnione funkcje własne $ \varphi(x;\mu)$ przy $ \mu \in \mathbb{R}$ są słabo aproksymowane elementami z przestrzeni Hilberta $ L_{2}(\mathbb{R};X)$, tj. dla $ \mu \in \mathbb{R}$

$\displaystyle \varphi(x;\mu):= \lim_{\epsilon \to 0}\varphi(x; \mu+ i \epsilon),$ (14.56)

gdzie $ \varphi(x;\mu+ i \epsilon) \in L_{2}(\mathbb{R},C)$ dla wszystkich $ \epsilon >0$
next up previous
Next: Zagadnienie odwrotne analizy spektralnej. Up: Zagadnienie odwrotne problemu spektralnego Previous: Różniczkowe operatory w ramach
Andrzej Janus Szef 2001-12-05